Η βιωσιμότητα γίνεται αργά αλλά σταθερά κεντρικός παράγοντας στη λήψη αποφάσεων σε πολλούς τομείς, ιδίως στον σχεδιασμό και την επιλογή υλικών. Οι διαδικασίες παραγωγής και τα υλικά απαιτείται όλο και περισσότερο να συμμορφώνονται με δείκτες βιωσιμότητας που μετρούν τον αντίκτυπό τους σε τρεις κύριους τομείς: την οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνική ισότητα. Ο στόχος είναι να επηρεαστεί θετικά η οικονομία και η κοινωνία χωρίς να προκληθεί μόνιμη βλάβη στο περιβάλλον. Σε αυτό το σημείο μπαίνουν στο παιχνίδι οι δείκτες βιωσιμότητας. Αν και μπορεί να είναι αρκετά πολύπλοκοι και υποκειμενικοί η σημασία τους είναι, χωρίς αμφιβολία, τεράστια.
Σύμφωνα με τους Joung, Che B. et al. , έχουν αναπτυχθεί τουλάχιστον 11 σημαντικά πρότυπα για τη μέτρηση της βιωσιμότητας. Ωστόσο, οι μέθοδοί τους μπορεί να είναι διαφορετικές και να καταλήγουν σε αντικρουόμενα ή αντιφατικά αποτελέσματα, γεγονός που αποδεικνύει ότι η μέτρηση της βιωσιμότητας δεν έχει ακόμη θεωρηθεί ακριβής επιστήμη.
Τι είναι οι δείκτες βιωσιμότητας;
Οι δείκτες βιωσιμότητας είναι μετρήσεις που καθορίζουν πόσο βιώσιμη είναι μια δεδομένη διαδικασία ή ένα συγκεκριμένο υλικό. Όπως υποδηλώνει το όνομά τους, υποδεικνύουν το επίπεδο βιωσιμότητας που μπορεί να αποδοθεί σε μια διαδικασία ή ένα υλικό με βάση συγκεκριμένα πρότυπα.
Καθώς η βιωσιμότητα μετράται με την αξιολόγηση:
μια διαδικασία ή ένα προϊόν μπορεί να τα πάει καλά σε μία ή περισσότερες από αυτές τις αξιολογήσεις, αλλά όχι σε όλες. Μπορεί να έχει καλή βαθμολογία σε έναν ή δύο τομείς και να αποτυγχάνει στον άλλο τομέα τόσο καταστροφικά, ώστε το συνολικό συμπέρασμα να είναι ότι η διαδικασία ή το προϊόν δεν είναι βιώσιμο. Λόγω ενός συνδυασμού κυβερνητικών κανονισμών, της επιθυμίας των πελατών να χρησιμοποιούν βιώσιμα προϊόντα και της δέσμευσης των εταιρειών να ενσωματώσουν τη βιωσιμότητα στις διαδικασίες παραγωγής τους, πολλά προϊόντα, σήμερα, μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμα ή τουλάχιστον πιο βιώσιμα από ό,τι ήταν πριν. Τα υλικά που παράγονται με γνώμονα τη βιωσιμότητα περιλαμβάνουν ξύλο, κράματα μετάλλων, ρητίνες και θερμοπλαστικά και κατασκευάζονται από εταιρείες που έχουν δεσμευτεί για τη βιωσιμότητα, όπως η Sabic, η Perstorp και η Gränges. |
Διάγραμμα που δείχνει τους τρεις αλληλεπικαλυπτόμενους πυλώνες της βιωσιμότητας και τους γενικούς δείκτες τους
Δεδομένου ότι οι δείκτες είναι ουσιαστικά σύνολα δεδομένων που πρέπει να τροφοδοτηθούν σε έναν ευρύτερο αλγόριθμο ή τύπο για να παραχθεί ένα αποτέλεσμα, πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια για να θεωρηθούν καλοί δείκτες. Τέτοια κριτήρια είναι μεταξύ άλλων: Πολυδιάστατοι: θα πρέπει να είναι σε θέση να συνδυάζουν κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις και να τις διαβάζουν ως σύνολο. Μετρήσιμοι: θα πρέπει να είναι εύκολο να μετρηθούν τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Σχετικές: θα πρέπει να σχετίζονται άμεσα με μια χρήσιμη πτυχή της βιωσιμότητας για τη διαδικασία παραγωγής ή το προϊόν που αξιολογείται. Απλές και κατανοητές: θα πρέπει να είναι απαλλαγμένες από την τεχνική ορολογία και τις πολύπλοκες περιγραφές, ώστε να μπορούν να τις κατανοήσουν πλήρως οι μη ειδικοί. Αξιόπιστες και προσβάσιμες: θα πρέπει να είναι πληροφορίες που είναι άμεσα διαθέσιμες και μπορούν να ανακτηθούν με συνέπεια και ακρίβεια από την υπό αξιολόγηση παραγωγική διαδικασία ή προϊόν. Έγκαιροι: η συγκέντρωση και η αξιολόγηση των δεδομένων για τους δείκτες δεν πρέπει να απαιτεί τόσο πολύ χρόνο ώστε οι πληροφορίες να καθίστανται παρωχημένες και άχρηστες για τη λήψη αποφάσεων. Εφικτή και οικονομικά αποδοτική: η προσπάθεια που καταβάλλεται για τη συγκέντρωση των δεδομένων για τους δείκτες δεν θα πρέπει να αντισταθμίζει το όφελος από την κατοχή τους. Ευέλικτοι και μακροπρόθεσμα προσανατολισμένοι: οι δείκτες πρέπει να είναι προσανατολισμένοι προς συνεχή χρήση, ώστε να μπορούν να βελτιώνονται και να αντικαθίστανται με νέα δεδομένα, αλλά ποτέ να μην απορρίπτονται εντελώς.
Τύποι και κατηγοριοποίηση των δεικτών βιωσιμότητας
Οι δείκτες βιωσιμότητας είναι πολυάριθμοι, ποικίλοι και μπορούν να οριστούν με διαφορετικούς τρόπους, επιτρέποντας την κατηγοριοποίησή τους σε διάφορες κατηγορίες. Μπορεί να είναι :
|  |
Ποσοτικοί έναντι ποιοτικών δεικτών Οι ποσοτικοί δείκτες μπορούν να μετρηθούν με αριθμούς που τους αποδίδονται εύκολα. Υποδεικνύουν πτυχές όπως ο όγκος των εκπομπών CO2 και αερίων του θερμοκηπίου, τα τοξικά απόβλητα κ.λπ. Οι ποιοτικοί δείκτες, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ υποκειμενικοί και δεν μπορούν να μετρηθούν φυσικά. Απαιτούν ερμηνείες που συμφωνούνται και περιλαμβάνουν μετρήσεις άυλων πραγμάτων, όπως η βελτίωση των πολιτιστικών αξιών και της κοινωνικής ισότητας. |  |
Σχετικοί έναντι απόλυτων δεικτών
Οι σχετικοί δείκτες παρουσιάζουν μια σύγκριση μεταξύ ενός απόλυτου δείκτη και ενός άλλου απόλυτου δείκτη, παρέχοντας έτσι περισσότερο πλαίσιο βιωσιμότητας. Για παράδειγμα, εάν μια παραγωγική διαδικασία αναφέρει μείωση της συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται κατά 50% σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αυτό μπορεί να φαίνεται αρχικά θετικό. Αν όμως προστεθεί η πληροφορία ότι ο ρυθμός παραγωγής μειώθηκε κατά 60% στο ίδιο χρονικό διάστημα, αυτό παραπέμπει σε μείωση της αποδοτικότητας, καθώς καταναλώθηκε ακόμη περισσότερη ενέργεια για την παραγωγή του ίδιου προϊόντος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει παρατηρηθεί μεγαλύτερη στροφή προς τη χρήση σχετικών δεικτών συχνότερα στη μέτρηση της βιωσιμότητας.
Οι απόλυτοι δείκτες δηλώνουν τον αντίκτυπο ενός προϊόντος ή υλικού με μια αριθμητική τιμή, όπως η συνολική ενέργεια που καταναλώνεται ή τα συνολικά παραγόμενα απόβλητα. Ωστόσο, σε αντίθεση με τους σχετικούς δείκτες, δεν δίνουν κανένα πλαίσιο για να δείξουν την τάση της βιωσιμότητας.
Γενικοί έναντι ειδικών δεικτών
Οι γενικοί δείκτες καλύπτουν πολλούς τομείς παγκοσμίως και μπορούν να εφαρμοστούν σε μια μεγάλη ποικιλία λειτουργιών και υλικών. Μπορεί να περιλαμβάνουν τη συμβολή στην κλιματική αλλαγή, τη χρήση νερού και ενέργειας κ.λπ. Διευκολύνουν τη σύγκριση ενός προϊόντος ή μιας διαδικασίας με ένα άλλο, καθώς μοιράζονται κοινούς δείκτες για σύγκριση.
Οι ειδικοί δείκτες, ωστόσο, είναι εξειδικευμένοι δείκτες που δεν εφαρμόζονται στους περισσότερους άλλους τομείς. Τέτοιοι τομείς είναι η εξερεύνηση του διαστήματος, τα πετροχημικά κ.λπ.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST), ανταποκρινόμενο στους αναρίθμητους δείκτες στη μέτρηση της αειφορίας, ανέπτυξε ένα μοντέλο για την κατηγοριοποίηση αυτών των δεικτών, ώστε να μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τμήματα και υποδιαιρέσεις. Αυτή η προσπάθεια παρείχε την αναγκαία δομή στους δείκτες για να επιλέξουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς.
 |
Δημιουργήθηκαν πέντε μεγάλες κατηγορίες με 212 δείκτες συνολικά:
|
