Με τα δάση να είναι τόσο ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τόσο ευάλωτα σε τις επιπτώσεις του μεταβαλλόμενου κλίματος, ποιος είναι ο ρόλος της δασικής βιομάζας στην ΕΕ; Έχει νόημα να αφαιρεθεί η βιομάζα από τα δάση και να τη χρησιμοποιήσει για την παραγωγή ενέργειας;
Σε θεμελιώδες επίπεδο η συζήτηση εδώ είναι κατά πόσον είναι σκόπιμο η ΕΕ να συνεχίσει να στηρίζεται σε ανθρακούχες πηγές καυσίμων οποιουδήποτε είδους (ζωντανός άνθρακας με τη μορφή βιομάζας ή ορυκτών άνθρακα με τη μορφή άνθρακα, φυσικού αερίου και πετρελαίου), αντί να προχωρήσει περισσότερο και γρηγορότερα υπέρ των πραγματικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακή, αιολική, υδροηλεκτρική). Η αποφυγή της καταστροφικής κλιματικής αλλαγής απαιτεί από την κοινωνία να, αποφύγει τις εκπομπές όπου είναι δυνατόν, να μειώσει τις εκπομπές όπου δεν μπορούν να αποφευχθούν εντελώς, και να ανακτήσει τις εκπομπές όπου γίνεται. Τα δάση μαζί με τους ωκεανούς και άλλα φυσικά οικοσυστήματα αποτελούν φυσικές δεξαμενές άνθρακα, και ένας φυσικός και οικονομικά αποδοτικός μηχανισμός για την απομάκρυνση άνθρακα που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της κλιματικής πρόκλησης (τόσο για τον μετριασμό όσο και για την ανθεκτικότητα).
Τα δάση της ΕΕ αντιπροσωπεύουν μια καθαρή καταβόθρα περίπου -315 ktCO2 εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (2019). Οι ζημιές σε αυτά τα οικοσυστήματα έχει μεγάλο αντίκτυπο στο κλίμα. Οι εκπομπές απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της καύση βιομάζας για την παραγωγή ενέργειας - επιδεινώνοντας την κλιματική αλλαγή, και η ικανότητα απορρόφησης και δέσμευσης της ζωντανής βιομάζας χάνεται κατά τη διάρκεια συγκομιδής - αποτρέποντας την ευκαιρία για φυσικό μετριασμό από την ίδια βιομάζα. Η κλιματική αλλαγή εντείνει αυτές τις επιπτώσεις μέσω της ανατροφοδότησης βρόχων ανάδρασης, όπως οι δασικές πυρκαγιές ή οι καταιγίδες. Δέκα από τα πιο προστατευόμενα δάση του κόσμου έχουν γίνει καθαρά εκπέμποντες άνθρακα, καθώς υποβαθμίζονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και την κλιματική αλλαγή (Gill, 2021), και μόνο ένα από τα σημαντικότερα τροπικά δάση παραμένει μια ισχυρή πηγή άνθρακα καταβόθρα, με τα υπόλοιπα να υπόκεινται σε παράνομη υλοτομία, αποξήρανση και πυρκαγιές.
Διάγραμμα βιομάζας Sankey που απεικονίζει το καθαρό εμπόριο βιομάζας για την ΕΕ28
Η βιομάζα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το οργανικό υλικό που προέρχεται από ζωντανά οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των δασών, της καλλιεργούμενης γης και των ωκεανών. Μπορεί να εξαχθεί άμεσα από τα οικοσυστήματα, όπως η συγκομιδή ξυλείας, ή με τη λήψη βιομάζας υπολείμματα και απόβλητα που έχουν περάσει από προηγούμενες φάσεις χρήσης ή παραγωγής Ο κύκλος συγκομιδής και αναβλάστησης ή αντικατάστασης που είναι κοινός της περισσότερης ζωντανής βιομάζας, έχει προσδώσει στη βιομάζα τον χαρακτηρισμό "ανανεώσιμη", αλλά στην πράξη είναι λειτουργικά πεπερασμένη και μπορεί να εξαντληθεί πριν αντικατασταθεί. Η περίοδος αναβλάστησης ορισμένης δασικής βιομάζας μπορεί να είναι πάνω από 100 χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι μια σημαντική διαφορά από τις εκπομπές στο σημείο της καύσης, και όταν τελικά αποκατασταθούν. Αυτό αναγνωρίζεται στη βιοοικονομία της ΕΕ η οποία απαιτεί η βιομάζα να χρησιμοποιείται μόνο εντός ασφαλών οικολογικών ορίων προκειμένου να "ενισχύσει την ανθεκτικότητα των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων, εξασφαλίζοντας τη συμβολή τους στον μετριασμό του κλίματος και ενισχύοντας τη βιοποικιλότητά τους".
Μόλις παραβιαστούν αυτά τα οικολογικά όρια, το ίδιο το οικοσύστημα μπορεί να αρχίσει να φθίνει, μαζί με τις υπηρεσίες που παρέχει. Αυτό υπονομεύει επίσης την ικανότητα του εν λόγω συστήματος να (επανα)δεσμεύει άνθρακα (αντικαθιστώντας αυτόν που εκπέμπεται στην κατανάλωση της συγκομιζόμενης βιομάζας) και να αναγεννά υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντικά έτη.
Η αναξιοπιστία των εκτιμήσεων της βιομάζας
Προκειμένου να επιτευχθεί μια πιο αξιόπιστη εικόνα της πραγματικής βιωσιμότητας της εξόρυξης και χρήσης βιομάζας ενέργειας, είναι σημαντικό να αντιπαραβάλλεται η όποια συγκομιδή με τα κλιματικά οφέλη της διατήρησης αυτής της βιομάζας στη ζωντανή της μορφή. Η τρέχουσα ανάπτυξη σχεδόν 60% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές από βιομάζα δεν συνάδει με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ , ιδίως όταν λαμβάνοντας υπόψη τα μελλοντικά σενάρια ζήτησης. Για να συνεχίσει η βιομάζα να έχει ρόλο στη μετάβαση της ΕΕ στη βιωσιμότητα, η χρήση της θα πρέπει να περιοριστεί, και αυτό να στοχεύει σε υψηλής περιβαλλοντικής αξίας εφαρμογές σε εκείνες τις περιοχές όπου δεν υπάρχουν κατάλληλες ή πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις.
Ως εκ τούτου, υπάρχει ανάγκη να προωθηθούν, να αναπτυχθούν και να επεκταθούν οι εναλλακτικές βιώσιμες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αναπτύσσοντας πρώτα αυτές πριν στραφούμε στη βιομάζα ως πηγή ενέργειας.
Συγκεκριμένα, το γενικό πλαίσιο για τη βιομάζα θα πρέπει:
να παρέχει μια σαφή μελλοντική πορεία για τους τομείς που σήμερα διαχειρίζονται και χρησιμοποιούν βιομάζα
να αποτρέπει τον εγκλωβισμό του συστήματος που θα παράτεινε τη χρήση μη βιώσιμης βιομάζας
να διασφαλίζει ότι οτιδήποτε απελευθερώνει άνθρακα στην ατμόσφαιρα και συμβάλλει στις κλιματικές επιπτώσεις
να προωθείται μόνο η οικολογική χρήση βιομάζας υψηλής αξίας, συμπεριλαμβανομένης της αξίας της βιομάζας στη ζωντανή και φυσική της μορφή
να αποκατασταθεί η οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική αξία της φυσικής οικοσυστημάτων και της προστασία τους
να εξασφαλιστεί ότι οι πολιτικές εμπορίου και εισαγωγών ευθυγραμμίζονται με τους εσωτερικούς στόχους της ΕΕ
Με σκοπό την αποφυγή της εξαγωγής περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων πέραν των συνόρων της ΕΕ.
